Przejdź do treści
Strona główna
  • O nas
  • Dokumenty
    • Statut
    • Zarząd
  • Aktualności
  • Kieleckie zabytki
  • Kontakt

Ścieżka nawigacyjna

  1. Strona główna
  2. Rzeźnia miejska przy ulicy Zagórskiej

Rzeźnia miejska przy ulicy Zagórskiej

Maj 12, 2025
Profile picture for user Marzena Nosek
By Marzena Nosek
  • facebook-f
  • twitter
  • envelope
  • print
Rzeźnia na KSM 1
Rzeźnia na KSM 2
Rzeźnia na KSM 3

Dawna kielecka bydłobójnia – zwana też szlachtuzem – została zbudowana w 1823 r. nad lewym brzegiem Silnicy poniżej skrzyżowania z aktualną ulicą Ogrodową (obecnie jest to obszar skweru Szarych Szeregów). Bydłobójnia była budynkiem murowanym pozbawionym wszelkich urządzeń pomocniczych z wyjątkiem kotłów do parzenia i kołowrotów do podciągania oprawionych zwierząt w czasie podwyższonego stanu wody. Rzeka Silnica regularnie zalewała teren tej prowizorycznej rzeźni, a po okolicy unosił się odór padliny, najbardziej intensywny i dokuczliwy latem. Z uwagi na brak szop postojowych zwierzęta wpędzano wprost do hali rzeźnej, gdzie pod wpływem otoczenia wprowadzały one zamęt i dodatkowe zanieczyszczenia. Jak trafnie zauważył Jan Pazdur w Dziejach Kielc ,,żadne powody nie uzasadniały dalszego istnienia tej spelunki okrucieństwa i zacofania’’. Niestety dopiero w 1892 r. carski gubernator Kielc zainteresował się lokalną bydłobójnią. Komisja sanitarna po dokonaniu kontroli tej prowizorycznej rzeźni stwierdziła konieczność zbudowania czegoś bardziej odpowiedniego. Na lokalizację nowej bydłobójni wybrano miejsce ,,za Leonardem”, przy drodze do Zagórza, na wschodnim przedmieściu ówczesnych Kielc.

Budowa nowej rzeźni miejskiej była największą inwestycją komunalną w Kielcach na przełomie wieków. Nowa rzeźnia miejska – według projektu inż. A. Welkego – została wniesiona w 1899 r. na wschód od dawnego szpitala wojskowego usytuowanego w gmachu Leonarda. Przy urządzaniu rzeźni zastosowano wiele nowych ulepszeń i urządzeń poprawiających warunki zdrowotne. Główne skrzydło gmachu rzeźni mieściło dwie obszerne, wysokie i widne hale o żelaznym kolistym dachu, zaopatrzonym również w okna. Pośrodku znajdowała się kotłownia z maszyną rozprowadzającą wodę po bokach hal mniejszej izby, z odpowiednio urządzonymi stołami z korytami do przepłukiwania drobnych części mięsnych. W bocznych pawilonach ulokowano pomieszczenie rzeźne koszernego mięsa i oddzielny przedział dla uboju drobiu. W dalszych pomieszczeniach mieściła się stacja dla badań mikroskopijnych, mieszkanie dla weterynarza oraz dzierżawcy rzeźni. Pośrodku dziedzińca urządzono studnię w skalistej opoce wykutą. Resztę zabudowań uzupełniały stajnie i chlewy dla nierogacizny.

W 1900 r. niemiecka firma Beck et Henkel zainstalowała urządzenia mechaniczne niezbędne do uruchomienia oraz prawidłowego funkcjonowania rzeźni i wówczas ta ubojnia zaczęła faktycznie działać. Niestety zabrakło już funduszy na oczyszczanie odpadków, jak też na porządne skanalizowanie i zabrukowanie terenu. W nowej rzeźni powstały jednak warunki umożliwiające bieżącą kontrolę sanitarną, którą zaprowadzono od 1902 r. Rzeźnia była wydzierżawiana przez miasto i w początkowych latach funkcjonowania przynosiła 7200 rubli rocznego dochodu z dzierżawy. Jednym z przedwojennych dzierżawców i jedynym powojennym  kierownikiem rzeźni był p. Stanisław Lorens, stąd też ten zakład uboju zwierząt przy ul. Zagórskiej był określany przez wielu okolicznych kielczan mianem rzeźni Lorensa. Do rzeźni miejskiej prowadziła nowa droga szosowana nazywana pierwotnie ulicą Szpitalną (w 1902 r. tej ulicy nadano nazwę Zagórska).

W 1956 r. kompleks budynków rzeźni miejskiej został rozbudowany i utechniczniono w niej wówczas procesy przetwórcze. W ramach tej akcji wybudowano magazyny chłodnicze o pojemności  30 Mg, halę rozbioru, smalcownię i magazyn żywca. Zmodernizowana rzeźnia miejska w tym stanie pracowała do 1969 r. (tj. do chwili ich likwidacji), kiedy to została już otoczona przez budynki dynamicznie rozbudowującej się dzielnicy mieszkaniowej KSM. Brak wodociągu i kanalizacji sprawiał, że rzeźnia była uciążliwa dla okolicznych mieszkańców. W lipcu 1969 r. oddano do eksploatacji nowoczesne Kieleckie Zakłady Mięsne przy ulicy Dzierżyńskiego (obecnie ulica Zagnańska), po których uruchomieniu zlikwidowano istniejącą dotąd starą rzeźnię miejską przy ulicy Zagórskiej. W 1970 r. zabudowania starej rzeźni miejskiej zostały rozebrane, a główny gmach został wysadzony w powietrze przez saperów. Naoczni świadkowie wspominali, że tuż przed wybuchem ogromna ilość szczurów wybiegła z piwnic rzeźni i rozpierzchła się we wszystkie strony miasta.

Po wyburzeniu zabudowań starej rzeźni miejskiej w opustoszałym miejscu urządzono skwer z rabatą kwiatową, ławkami oraz rzeźbami plenerowymi. Z biegiem czasu skwer ten stał się jednym z ulubionych miejsc mieszkańców KSM-u. Na mocy uchwały Rady Miejskiej w Kielcach nr XXII/472/2008 z dnia 03 kwietnia 2008 r. skwer usytuowany pomiędzy ulicami Konarskiego i Zagórską otrzymał nazwę ,,Skwer 50-lecia KSM’’.

Rzeźnia na KSM 4

Lorens  – dzierżawca dawnej rzeźni miejskiej przy ulicy Zagórskiej

Stanisław Lorens (ur. 1886 r. – zm. 1963 r. w Kielcach) – syn Karola i Teofili z Sułków – pochodził z Suchedniowa. Uczęszczał do 5-klasowej szkoły elementarnej w Kielcach, po ukończeniu której rozpoczął naukę w zawodzie rzeźniczo-wędliniarskim. Do 1907 r. pracował jako czeladnik rzeźniczy na terenie Kielc, Pruszkowa, Sosnowca i Krakowa. W 1904 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) przyjmując ps. "Kazimierz", był kolporterem prasy i pracował w dziale organizacyjno-agitacyjnym PPS. W 1906 r. został skazany przez carski sąd na 15 lat katorgi (tj. kary ciężkich przymusowych robót połączonej z zesłaniem na odległe tereny Rosji). Wykorzystując fakt, że w toku procesu był zwolniony z aresztu za kaucją, po wydanym wyroku od razu zaczął się ukrywać i szczęśliwie uniknął aresztowania oraz zsyłki. Po przedostaniu się na teren zaboru austriackiego wstąpił do Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego i kontynuował działalność rewolucyjną. W obawie przed represjami ze strony państw zaborczych w 1913 r. wyjechał do Kanady. Dopiero po odzyskaniu niepodległości powrócił do Polski i w 1920 r. zamieszkał na stałe w Kielcach. Po zawarciu małżeństwa aż do swej śmierci mieszkał wraz z małżonką Julianną z Rutczyńskich (ur. 1904 r., zm. 1976 r.) we własnym domu przy ulicy Zagórskiej 38 (zwanego przez okolicznych kielczan ,,kamienicą Lorensów’’).

Kamienica Lorensów

Na początku lat 30-tych XX wieku założył w Kielcach wędliniarnię. W 1933 r. ,,Wędliniarnia Stanisław Lorens i Spółka sp. z o.o.’’ (z siedzibą przy ul. Hipotecznej 6) została wpisana do działu B. rejestru handlowego Sądu Okręgowego w Kielcach pod poz. nr 295. Przedmiotem działalności założonej Spółki było prowadzenie przedsiębiorstwa rzeźniczo-wędliniarskiego oraz handel rozmaitymi przetworami mięsnymi. W dwudziestoleciu międzywojennym był wieloletnim starszym kieleckiego Cechu Rzeźników i Wędliniarzy. Od 1934 r. pełnił funkcję wiceprezesa (a następnie prezesa) Izby Rzemieślniczej w Kielcach. Od 1934 r. był także dzierżawcą rzeźni miejskiej przy ulicy Zagórskiej (zwanej przez miejscowych ,,rzeźnią Lorensa’’), a po drugiej wojnie światowej został jej kierownikiem. W 1936 r. został jednym z członków założycieli ,,Bazaru Rzemiosła’’, kielecko-lubelskiej organizacji handlowej rzemiosła z siedzibą w Kielcach. Po drugiej wojnie światowej pełnił funkcję komendanta Ochotniczej Straży Pożarnej, jak również ławnika w Sądzie Wojewódzkim w Kielcach, był też członkiem Stronnictwa Demokratycznego.

Stanisław Lorens spoczywa na Cmentarzu Nowym w Kielcach.

Opracował: Piotr Modzelewski, Towarzystwo Przyjaciół Kielc

Zobacz inne posty

Nowsze
Kaplica Męki Pańskiej, czyli Ogrójec
Starsze
50 rocznica śmierci prof. Sylwestra Kowalczewskiego
Profile picture for user Marzena Nosek
Marzena Nosek
4
min read
A- A+
  • facebook-f
  • twitter
  • envelope
  • print
Strona główna

Organizacja społeczna, pozarządowa
KRS 0000572516
Adres siedziby: Plac Stanisława Moniuszki 2B/4;25-334 Kielce, Polska
Forma prawna: Stowarzyszenie
Data rejestracji: 27.08.2015 r.
Organ sprawujący nadzór: Prezydent Miasta Kielce
Numer konta bankowego: 64 1600 1462 1715 4910 4000 0001
Kontakt telefoniczny: 535 122 355

  • instagram
  • facebook-f
  • twitter
  • linkedin-in

TPCK

  • Aktualności
  • Kieleckie zabytki
  • Kontakt
Copyright ©, Towarzystwo Przyjaciół Kielc, 2021

Footer menu

  • Kontakt
Strona główna
Towarzystwo Przyjaciół Kielc
Strona powracającego do aktywności stowarzyszenia ludzi sympatyzujących z miastem.
  • O nas
  • Dokumenty
    • Statut
    • Zarząd
  • Aktualności
  • Kieleckie zabytki
  • Kontakt
Clear keys input element